Hayatın pek çok alanında yapım, bakım, onarım ya da tarım işleri olmuştur. Bu işler genellikle fazla güç gerektiren işlerdir ve insan gücünün yapabileceğinin üstündedir. Yük kaldırma, yükleme, taşıma, boşaltma, kazım, bakım ve onarım gibi işlerde insanlar büyük efor sarf etmiştir. Fakat zamanla iş makinalarının üretilmesi ve geliştirilmesiyle bu yük insanlardan alınmış ve makinalara verilmiştir. İnsana bedensel yönden sağladığı faydanın yanı sıra zaman kazandırması açısından da iş makinası kullanımı her alanda pratiklik sağlamıştır.
İş Makinası
İş makinası tarım, inşaat ve yapı sektöründe çeşitli işlerde kullanılır. Karayolu yapım, bakım, onarım ve su kanallarının yapılması yapı sektöründeki işlere örnektir. İnşaat sektöründe var olan yapının yıkımından temel kazmaya, kazıda oluşan hafriyat atığını saha dışına çıkarmadan zemini düzleştirmeye varan hemen her alanda iş makinaları kullanılmıştır.
Harcanan gücü azaltmasının yanı sıra zaman açısından da büyük tasarruf kaynağı olan iş makinaları üretimi basit motorlardan başlamış ve günümüzde hidrolik motorlu seviyeye kadar gelmiştir. Tasarımı, teknik özellikleri ve kullanım alanlarına göre çok sayıda değişik iş makinaları bulunur. Farklı sınıflandırmaları vardır. Genel olarak paletli ve lastikli olarak ikiye ayrılsa da kullanıldıkları alana göre yapılan sınıflandırma daha yaygındır.
İş makinası fiyatları her makina için farklıdır. Çok sayıda makina çeşidi olması, her birinin farklı işlevlerinin olması bu duruma sebep olur. Yük kapasitesi, motoru, boyutu gibi özellikler de bu fiyatlandırmayı etkiler. Satın alma ya da kiralama seçeneklerine bağlı olarak da fiyatlandırma değişir. Makinanın markası, modeli, işlevi, teknik özellikleri, üretim yılı, kiralama süresi belirleyici olan noktalardır.
İsim olarak halk arasında en çok bilinen iş makinası kepçe olmuştur. Özellikle inşaat alanlarında görülen kepçe güçlü dişleri sayesinde yıkıcı ve kazıcı bir görev üstlenir. Eğer inşaat alanında bir yapı varsa onu yıkmada, yoksa arazide temel kazmada kepçe rol sahibidir. Yıkım ve kazım sonucu oluşan atığın taşınması, kamyona yüklenmesi de yine kepçe ile olur. Kepçenin haznesinin genişliği oldukça fazladır ve tek seferde içine kilolarca ağırlıktaki yükü alabilir. Aracın içindeki kontrol kumandası ile yönlendirilen kepçe iyi bir operatör tarafından kullanıldığı taktirde iş yükünü hafifletme ve zaman kazanma açısından çok büyük bir avantaj sağlar. Diğer iş makinalarına kıyasla kolunun uzun olması sayesinde makinanın bulunduğu noktadan çok ileriye giderek çalışma yapılan alanda pratik bir kullanım olanağı sunar. Sabit bir noktada olsa da kolun ileriye gitmesi ve dar yapısı nedeniyle daha zorlu alanlara rahatlıkla girmesi işleri kolaylaştırır.
İş makinası kiralama piyasada oldukça önemli bir konumdadır. Satın almak yerine kiralama daha çok tercih edilir. Birden fazla farklı makinaya ya da var olandan farklı özellikteki makinalara ihtiyaç duyulması hali kiralamanın önemli bir sebebidir. Kiralama aynı zamanda makinanın saklanması, bakımıyla ilgilenilmesi, bakım ve vergi masrafı gibi maliyetlerle meşgul olunması durumlarını ortadan kaldırır. Her iş makinasının fiyatlandırması farklıdır. İhtiyaç duyulan marka, model, özellikler ve makinanın yaşı bu durumu etkilemekle birlikte kullanım süresi de kiralama fiyatlarını etkiler. Saatlik, günlük, haftalık ve aylık ve kullanım sürelerine bağlı fiyatlar da değişir. Bazı iş makinalarının kiralanması genellikle saatlik olur ve bu durum o makinanın kullanımı için yeterli bir süredir. Fakat bunun aksine bazı makinalar vardır ki bunlar uzun süre kullanılmayı gerektirir. Haftalık ve aylık olarak kiralanan makina çeşidi de oldukça fazladır. Bu makinalar daha büyük alanlarda ve büyük projelerde kullanılır. Farklı bir şehre kiralanan makinanın da kullanım süresi uzun olur. Makinanın kullanım süresinin yanı sıra kullanımda operatör desteğinin olup olmayışı da kiralama ücretlerine etki eder.
İş Makinası Çeşitleri
Pek çok farklı türde iş makinası vardır. Bu yüzden de çeşitli sınıflandırmalar söz konusudur. Temelde paletli ve lastikli olarak ayrılan iş makinaları detaya inildiği zaman daha farklı türleri ile müşteri hizmetine sunulur. İş makinaları, endüstriyel iş makinaları ve yol-asfalt makinaları olmak üzere 3 ana kategoriye ayrılır. Bu sınıflandırma makinaların ana kullanım alanlarına göre yapılmaktadır. Kullanım alanlarına bağlı olarak da makinaların motor ve çalışma prensipleri farklılık arz eder. Akülü ya da dizel motor çalışma alanına göre tercih edilir. Kapalı alanda kullanılan akülü motorlarda şarj durumu önemlidir. Yapılacak işten önce şarjın dolumu daha rahat bir kullanım ve süreklilik sağlar. Az şarjla işe başlanıldığında şarj biterse iş yarım kalır. Dizel motorlarda ise şarj etme durumu söz konusu olmadığından akülü motora kıyasla uzun süreli kullanıma daha elverişlidir.
İş Makinaları: Pek çok çeşide sahiptir. Ekskavatör, Beko loder, greyder, dozer, yükleyici, damperli kamyon, beton mikseri ve beton pompası bu çeşitlere örnektir.
Endüstriyel İş Makinaları: Forklift, kompresör ve jeneratörler ise endüstriyel olan iş makinalarına örnektir.
Yol-Asfalt Makinaları: Freze, finişer ve yol silindiri yol-asfalt çalışmalarında kullanılan iş makinalarındandır.
İş makinası sözleşmesi kiralama durumlarında yapılır. Pek çok prosedür ve uyulması gereken kural söz konusudur. Her iki tarafın da güvence sağlaması için önem arz eder. Kiraya veren tedarikçi ve kiralayan işveren arasında yapılan sözleşmenin belli unsurları vardır. Sözleşme; taraflar, sözleşmede temsil ve imza yetkisi, sözleşmenin içeriği, konusu, kiralanacak makinanın teslimi, sözleşmeye konu olan işin ne olduğu ve adresi, sözleşmenin süresi, kiralama bedeli, ödemeler, tarafların sorumlulukları, kanuni tebligat adresi, sözleşmenin feshi ve ihtilafların hali durumlarından oluşur.
Yapılacak iş öncesi yetkili kişilerin belirlenmesinden makinanın seçimine, kiralama süresinden ücrete kadar her şey bellidir. Yasal zorunluluğun yanı sıra hem tedarikçi hem de işverenin haklarını koruyan bu sözleşmeler iş güvenliği açısından da oldukça önemlidir.
İş Makinası Markaları ve Özellikleri
İş makinası markaları oldukça fazladır. Sanayileşmenin gün geçtikçe gelişmesi hem yeni ihtiyaçlar doğurmuş hem de üretilmiş olan makinaların geliştirilmesine olanak sağlamıştır. Tasarım ve teknik yönden de iş makinaları özellikleri oldukça çeşitlidir. Sektörde en çok Caterpillar, Komatsu, Hitachi, Volvo, JCB, Hyundai ve Hidromek markalı ürünler kullanılır. Bu markalar büyük üreticilerdir ve dünyanın pek çok bölgesinde bu alanda faaliyet gösterirler.
Özellikleri açısından da kullanım alanı ve kapasitesine göre çeşitli iş makinaları bulunur. Ağır yükleri kaldırmak, taşımak ve bir yere götürmek için kullanılan vinçler; toprağın kazılması, hafriyatın yüklenmesi ve yükün taşınmasında kullanılan ekskavatörler ve tesviye işleri, hendek kazmak ve yol yapımında kullanılan greyderler çeşitli özellikteki iş makinalarındandır. Oldukça geniş bir ürün yelpazesi söz konusu olduğundan 3 tonluk kapasitede olan forklift gibi 45 ton kapasiteye sahip olan hiyap da bu sektörde yer alır.
İş makinası çalışması inşaat alanlarında, depolarda, yollarda ve kazı işlerinde olur. Operatörler tarafından kullanılan iş makinalarının kullanımında iş güvenliği oldukça önemlidir. Bu yüzden operatörlerin bu işin eğitimini almış olması gerekir. Operatörlük kurslarının yanı sıra Milli Eğitim Bakanlığına bağlı olarak da G sınıfı ehliyetin alınmasıyla operatör olmaya hak kazanılır. Bunun için 18 yaşını tamamlamış olmak ve sağlık yönünden herhangi bir engelin bulunmaması gerekir.