İnşaatlarda, yol ve kazı çalışmalarında, tarımda, fabrikalarda, altyapı çalışmalarında ve hayatın daha pek çok alanında bütün işlemlerin insan gücüyle gerçekleştirilmesi mümkün değildir. Ağırlık kaldırma, yükleme, taşıma, kazma ve benzeri süreçlerde belki de yüzlerce insanın haftalara yayılan bir sürede tamamlayabileceği işler için iş makinaları kullanılır. İş makinalarının temel mekanizması herhangi bir kuvveti girdi olarak alıp katlayarak çok daha büyük miktarda bir kuvvete dönüştürmeleridir. Farklı işlevleri yerine getirmek üzere monte edilen çeşitli ekipmanlarla birlikte kullanılırlar. Basit makinalardan başlayarak buharlı motorların ve hidrolik sistemlerin katkılarıyla günümüze kadar gelen iş makinaları, hayatın birçok alanında kullananlar için hem kolaylık sağlar hem de zamandan kazandırır.
İş makinalarını yakından tanımak isteyenler için bu yazımızda farklı iş makinası türleri, kullanım alanları, çalışma prensipleri hakkındaki genel bilgileri derledik.
İş Makinası Türleri Nelerdir?
Yukarıda da bahsedildiği gibi, iş makinaları özellikle inşaat, tarım ve sanayi alanlarında kullanılmak üzere geliştirilmiş motorlu araçlardır. Ancak genel bir çatı isim olarak kullanılan bu terim, aynı zamanda iş makinalarının sınıflandırmasında belirlenen gruplardan bir tanesinin de adıdır. Farklı bir şekilde ifade etmek gerekirse, iş makinalarının üç grupta incelenebileceğini ve bu gruplardan bir tanesinin de iş makinaları olarak adlandırıldığını söyleyebiliriz.
- İş Makinaları
- Endüstriyel İş Makinaları
- Yol-Asfalt Makinaları
Bu sınıflandırma makinaların temel kullanım alanlarına göre yapılmaktadır. Ancak burada göz önünde bulundurulması gereken önemli bir nokta, bu araçların çalışma prensibidir. Çoğunlukla kapalı alanlarda kullanılmak üzere geliştirilen endüstriyel iş makinaları akülü bir çalışma prensibine sahiptir. Dış mekanlarda yaygın olarak kullanılan iş makinalarında ve yol-asfalt makinalarında ise genellikle dizel motor kullanılır. Akülü makinalar belirli aralıklarla şarj edilmeyi gerektirdiği için kesintisiz bir çalışma imkânı sunmaz. Buna karşın, dizel motorla çalışan makinalardan çok daha uzun süre faydalanmak mümkündür. Ancak dizel motorlu makinaların sebep olduğu gaz salınımı bu araçların kapalı alanlarda kullanımına engel olur. İş sağlığı ve güvenliğine ilişkin yönetmelikler de dizel motor ile çalışan iş makinalarının fabrika gibi kapalı alanlarda kullanılmasını yasaklamaktadır.
İş Makinaları Grubunda Hangi Araçlar Yer Alır?
İş makinaları grubunda yer alan araçlar, dizel motor ile çalışır. Bu gruptaki araçların kiralama işlemleri çoğunlukla operatörlü olarak yapılmaktadır. Makinaların tamamı hareket kabiliyetine sahiptir ve bir nakliye hizmeti gerektirmez. Bu gruptaki araçların işlevleri ve temel özellikleri aşağıdaki gibi sıralanabilir:
- Ekskavatör: Türkçede “kazıcı” olarak da anılan bu makinalar madenlerde, inşaatlarda, yol çalışmalarında, yıkım işlemlerinde, ormancılık alanında, kar küreme işlemlerinde, deniz kenarları ve nehirlerde taraklama işlemlerinde yaygın olarak kullanılır.
- Yükleyici: Bu makinalar, loder adıyla da anılmaktadır. İnşaat atıklarının ve çeşitli malzemelerin bir konumdan başka bir konuma taşınmasını kolaylaştırmak için kullanılmaktadır.
- Bekoloder: Hem kazma hem yükleme işlemlerini yerine getirmek üzere üretilmiş hibrit bir araçtır. Ön tarafında bulunan kova sayesinde yükleme yapmaya ve arka tarafında bulunan kepçe sayesinde kazma yapmaya yarar.
- Dozer: Önünde bulunan metal levha sayesinde toprak, kum ve benzeri materyalleri bir bölgeden başka bir bölgeye itmeye yarayan bir traktör çeşididir. İnşaatların yanı sıra yol çalışmalarında da kullanılır.
- Greyder: Ön kısmında bulunan uzun bıçak sayesinde toprak düzleştirmeye yarayan bir makinadır. Yol çalışmalarında aktif olarak kullanılmaktadır.
Endüstriyel İş Makinaları Grubunda Hangi Araçlar Yer Alır?
Endüstriyel iş makinaları arasında yer alan araçlar, yukarıda da belirtildiği gibi, çoğunlukla akülüdür. İş makinaları grubunda yer alanların aksine, bu gruptaki makinaların tamamının hareket kabiliyeti olduğunu söylemek mümkün değildir. Her ne kadar bazıları kendi kendine hareket edebilse de bazılarının bir noktadan başka bir noktaya götürülmesi için nakliye gerekli olabilir. Endüstriyel iş makinaları aşağıdaki gibi sıralanabilir:
- Forklift: Ön kısmında çatal şeklinde bir ataşman bulunan, bu sayede yüklerin ve malzemelerin bir konumdan belli bir yüksekliğe kaldırılmasında, istiflenmesinde ve kısa mesafelere taşınmasında kullanılan bir makinadır. Özellikle depolarda yaygın olarak kullanılmaktadır.
- Jeneratör: Mekanik enerjiyi, ısı enerjisini, ışık enerjisini veya kimyasal enerjiyi elektriğe dönüştüren makinalardır. Üreteç olarak da adlandırılan jeneratörler, elektrik kesintisi nedeniyle meydana gelebilecek aksamaları önlemek amacıyla günlük hayatta ve iş hayatında birçok alanda kullanılır.
- Platform: Yükseltici veya manlift isimleriyle de anılan platformlar, yüksek bir konumda bulunan noktalara insanların veya malzemelerin erişmesini sağlamaktadır. Platformların Türkiye’de yaygın olarak kullanılan isimlerinden bir tanesi de uçan halıdır.
- Işık Kulesi: Yüksek yoğunluklu ampullerden ve bir direkten oluşan, jeneratörün sağladığı elektrik enerjisi yardımıyla çalışan bir alettir. İnşaatlarda, konser ve etkinlik organizasyonlarında, spor arenalarında aydınlatma sağlama amacıyla kullanılmaktadır.
Yol-Asfalt Makinaları Grubunda Hangi Araçlar Yer Alır?
Üçüncü ve son grupta yer alan yol-asfalt makinaları, isminden de anlaşılabileceği gibi özellikle yol çalışmalarında kullanılan araçlardan oluşur. İş makinalarına benzer olarak bu gruptaki araçların da hareket kabiliyetleri vardır ve dizel motorla çalışmaktadırlar. Özellikle belediyeler tarafından sıklıkla tercih edilirler.
- Finişer: Toprak, asfalt, kum ya da çakıl gibi malzemeleri belirlenen bölgelere sermek için kullanılan bir iş makinasıdır. Finişer adlı aletler küçük ölçekli olarak sıkıştırma yapar. Paletli ya da tekerlekli seçenekleri mevcuttur.
- Yol Silindiri: Finişer aracılığıyla yola serilen malzemelerin sıkıştırılması için kullanılan iş makinalarına yol silindiri denir. Yürüyüş ve sıkıştırma sistemleri farklılık gösterebilmektedir. İhtiyaca göre tercih edilebilecek çok sayıda farklı modeli mevcuttur.
- Freze: Asfalt tabakalarının yerden sökülmesi ve kamyona yüklenmesi için kullanılan iş makinalarıdır.
İş Makinaları ile İlgili Dikkat Edilmesi Gerekenler
Yukarıda kısa bir şekilde tarif edilen iş makinalarının tamamının ortak özelliği; kiralama, satın alma ve kullanım süreçlerinde dikkatli olmanın gerekliliğidir. Bütün makinaların periyodik bakımı aksatılmadan yapılmalıdır. Kullanımı sadece ehliyete sahip operatörler tarafından gerçekleştirilmelidir. Bu noktalarda dikkatli olmak çalışma alanınızın ve iş sahasının herkes açısından güvenli bir ortam olmasını sağlar, çeşitli iş kazalarının gündeme gelmesinin önüne geçer. Ayrıca kiralama ve satın alma işlemleri öncesinde ihtiyaçlarınıza en uygun şekilde karşılık verecek makinayı tespit etmek de önemlidir. Bu aşamada ekspertiz hizmetlerimizden faydalanarak zamandan tasarruf edebilir ve maliyetinizi azaltabilirsiniz.