Yıkım literatürde bir yapının hasar alması veya herhangi bir sebeple ortadan kaldırılması işlemidir. Yıkım işinden sonra geride toz, beton, metal gibi pek çok hafriyat kalır. Dolayısıyla; her yıkım işlemi kullanılan makinasıyla, tekniğiyle, zamanlamasıyla ve uygulama yöntemiyle kendine has özellikler barındırır. Buna paralel olarak yıkım işleminin hazırlığı, işlemin gerçekleştirilme şekli ve bu iş için kullanılacak makina seçimi konusunda değerlendirme süreci titizlikle uygulanır. Yıkım makinaları, gerçekleştirilecek olan yıkım projesinin büyüklüğünün yanı sıra, konumu ve bulunduğu çevre göz önüne alınarak seçilmektedir. Yıkım projeleri genel itibari ile iki kapsam çerçevesinde ele alınmaktadır. Bunlar düşük seviyeli yıkımlar ve yüksek seviyeli yıkımlardır. Düşük seviyeli yıkımlar, evler veya küçük boyuttaki binaların yıkılmasını içermektedir. Yüksek seviyeli yıkımlar ise, çok katlı binaların, büyük köprü ve barajların ya da daha geniş çaplı yapıların yıkılması işlemini ifade etmektedir. Farklı kapsamlarda yer alan yapıların yıkımları için, farklı tipte yıkım yapan iş makinaları seçilir. Yıkım makinaları kullanım alanlarına, aksamlarına ve özelliklerine göre pek çok çeşit içerir. Bu çeşitliliğe bağlı olarak fiyatlar da farklılık göstermektedir. Bina yıkım makinaları fiyatları, makinanın özelliklerine bağlı olarak değişmektedir.
Yıkım Makinaları Çeşitleri
Yıkım projesi için ihtiyaç analizi yapıldıktan sonraki aşama, yıkımda kullanılacak makina seçimidir. İnşaat yıkım makinaları hakkında bilgi sahibi olmak, doğru yıkım projesine doğru makina seçimini kolaylaştırmaktadır. Büyük, orta ve küçük ölçekli yıkım işlemlerinde kullanılan makinalar ve özellikleri şu şekilde sıralanabilir;
- Ekskavatör; fonksiyonel kullanımı sebebiyle, yıkım projelerinde en çok tercih edilen ve kullanılan iş makinaları arasında yer alır. Ekskavatörlerin tipik özelliği güçlü, sabit ve son derece verimli çalışan makinalar olmasıdır. Bu işlevsel makina ev olarak bilinen ve dönen bir platform üzerinde yer alan kabin, ekskavatör kepçesi, silindir ve bom adı verilen parçalardan oluşur. Kabin bölümü, palet veya tekerli forma sahip olan alt iskelet sistemi üzerinde bulunur. Yıkım ekskavatörü genellikle buldozerler ve yükleyici iş makinaları ile birlikte kullanılır. Bu makinaların kullanım alanı oldukça geniştir. Küçük boyutlu binaların yıkımından çok katlı yapıların yıkımına kadar pek çok alanda kullanım için oldukça idealdir. Beton, çelik veya farklı malzemelerin karışımıyla inşa edilen yapıların yıkımı kolaylıkla gerçekleştirilebilir. Hidrolik Ekskavatör genellikle daha küçük boyutlardaki yapıların yıkımında kullanılır. Büyük boyutlu yapıların yıkımında ise, Uzun Mesafeli Ekskavatör kullanımı uygun olmaktadır. En iyi yanı, her iki makinanın da eklenebilen aksamları sayesinde bir dizi farklı iş için kullanılabilir olmasıdır. Ekskavatöre eklenebilen aksamlar arasında çekiçler, kepçeler, kıskaçlar, makaslar, pençeler ve öğütücüler sıralanabilir. Uzun kol ve bom eklemesi yapılabilen Yüksek Erişimli Ekskavatör, genellikle sert duvarların ve yapıların yıkılmasını gerektiren zorlayıcı yıkım projelerinde kullanılır. Ekskavatörün uzun kolu, makina operatörünün yıkım sahasından uzakta ve güvende kalarak, yıkım işlemini mümkün olan en kısa sürede başarılı bir şekilde tamamlamasına olanak verir.
- Beko loder, özellikleri açısından genel olarak küçük boyutlu yıkım sahalarında kullanılmaktadır. Tekerli yükleyici olarak kullanım imkanı sunan ön kepçe ve ekskavatör tarzı kazma imkanı veren bir arka sisteme sahiptir. Beko loder bom, kepçe ve stik adı verilen üç parçadan oluşmaktadır. Yıkım amacıyla kullanımı sırasında, beton ve kaya gibi malzemeleri kırabilmesi için ek olarak hidrolik kırıcı monte edilir. Bu makinaların çeşitli üretici firmalar tarafından sunulan türleri vardır. Bazıları joystick kontrolü gibi üst segment özellikler sunar. Joystick kumanda özelliği, makina operatörüne uzun süreler boyunca rahat bir şekilde makinayı kontrol edebilme avantajı sunar.
- Mini yükleyiciler, çok yönlü kullanım avantajı sunan makinalardır. Daha çok küçük alanlarda verimli kullanım imkanı sunan mini yükleyiciler güçlü, sağlam ve kompakt bir ekipman türüdür. Küçük boyutlu yıkım projelerinde rahatlıkla kullanılırlar. Makinanın ön kepçesi farklı ek parçalarla değiştirilebilir. Böylece takılan parçanın özelliğine göre farklı işlemler gerçekleştirilebilir. Kullanım ihtiyacına göre ön kepçe kar üfleyici, hidrolik kırıcı, biçme makinası, palet bomları ve burgu gibi akşamlarla değiştirilebilir. Bu makinaların yan yüzüne mekanik olarak hizalanmış tekerler bulunur. Diğer makinalardan farklı olarak mini yükleyicilerin tekeleri için bir direksiyon sistemi bulunmamaktadır. Dar alanlarda üstün manevra özelliğine sahip olan makinalardır.
- Tekerli yükleyiciler, bina yıkım makinaları arasında seri hareket ve hızlı yıkım için tasarlanmış olmalarıyla öne çıkar. Çeşitli boyutlarla sunulan tekerli yükleyiciler daha çok traktörlere benzer. Malzeme yığınlarını yerden toplayarak damperli kamyonlara yüklemek veya çukurlara boşaltmak için de kullanılırlar. Önden yükleyiciler veya kepçeli yükleyiciler isimleriyle de bilinmektedir. Yükleyicinin iki kolunun ucunda, ön tarafa monte edilmiş kare şeklinde bir kepçe bulunur. Kepçenin yapısı malzemeleri dağıtmadan toplayabilecek özelliktedir. Hafriyat ve molozları kaldırmak için oldukça ideal kullanım alanı sağlarlar.
- Paletli yükleyiciler, ağır moloz yığınları ve malzemelerini kaldırmakla birlikte, inşaat sektörü yıkım projeleri için de kullanışlı makinalardır. Ağır yapıları aşağı iterek yıkmak için yaygın olarak kullanılmaktadırlar. Dahası, paletli yükleyiciler, metal paletleri sayesinde yığınları bastırabilir ve dar alanların kolaylıkla temizlenmesini sağlayabilir.
- Buldozerler, çok kullanılan yıkım makinaları arasında yer alır. Ağır ve güçlü bir makina olan buldozer hafriyatların taşınmasında, yolların yarılmasında ve diğer yıkım işlerinde kullanılır. Oldukça sağlam makinalardır. Hidrolik silindir ve riper ile kontrol edilen devasa kürek palası makinayı tanımlayan en önemli parçasıdır. Yıkım projelerinde yaygın olarak kullanılan makinanın lastik ve palet kullanımlı alternatifleri bulunur.
Yıkım Makinaları Seçerken Dikkat Edilmesi Gerekenler
Her makina, her yıkım projesinde kullanım için uygun olmayabilir. Bu nedenle, bina yıkım araçları seçiminin bazı kriterler göz önünde bulundurularak yapılması fayda sağlamaktadır. Makina seçimi yaparken öncelikle işin niteliğine dikkat etmek doğru atılan bir adım olacaktır. Aşırı güç kullanımı gerektiren işler için, belirli bir süre dayanabilecek makina seçimi yapmak işin aksamasıyla birlikte maliyet artışına da sebep olabilir. Yıkım sürecinde ihtiyaç duyulacak ataşmanların belirlenmesi dikkat edilmesi gereken önemli bir kriterdir. Kepçe, kırıcı veya kuplör seçimi işe özgü niteliklere bağlı olarak belirlenebilir. Seçilen makinanın farklı ek malzemelerin montesine imkan vermesi çok daha fonksiyonel kullanım sağlar. Böylece işin akışına göre uygun parça montesi kolaylıkla yapılarak verimli bir süreç yaşanmasına zemin hazırlanır. Bina yıkım iş makinaları, kullanılacağı alanın genişliği veya darlığına dikkat edilerek yapılmalıdır. Büyük makina her zaman en iyi makina anlamına gelmemektedir. En iyi makina ihtiyaçlara cevap verebilen makinadır. Dar alanlar için yapılacak yıkım işlerinde yıkım makinaları modelleri arasından küçük ve işlevsel olanlar seçilebilir. Makinayı kullanacak olan operatörün konforu göz ardı edilmemesi gereken önemli bir noktadır. Operatör işin ağırlığına bağlı olarak, her gün saatlerce makinayı kullanmak durumunda kalabilir. Bu nedenle konforlarına öncelik verilmelidir. Makinaların koltuklarının ergonomik ve ayarlanabilir olması işlerini daha rahat yapmalarını sağlayacaktır. Ayrıca kolay erişilebilen kontrol panelleri sayesinde işin süresi azalırken verimi artabilir. Yıkım makinaları kullanımı özel beceri gerektirdiği için, operatörlerin işlerinin uzmanı olması ve gerekli kullanım belgelerine sahip olması oldukça önemlidir.